Quân Nhựt Rút Khỏi Ninh Hòa

Đường Trần Quý Cáp - hình chụp ngày 30 tháng 4 năm 2005

Ninh Hòa Thời Quân Phiệt Nhựt:
Quân Phiệt Nhựt đã chiếm đóng toàn cỏi Việt Nam luôn cả huyện Ninh Hòa trước 1939 khi Đệ Nhị Thế Chiến bắc đầu. Tại Huyện Ninh Hòa quân đội Nhựt ở đâu không còn ai nhớ rỏ, nhưng căn cứ vào lời của ông chú của tôi kể cho tôi nghe lúc ông còn sanh tiền là Ông Bang Hy là người Thông Dịch Viên của Quân Đội Nhựt tại Ninh Hòa. Và nhờ sự giúp đở của Nhựt ông cất lên căn nhà lầu ba từng, cao nhứt trong thị trấn Ninh Hòa thời đó. 

Lúc đó tôi còn nhỏ quá, mặc dù vậy, tôi vẩn còn nhớ cái ngày Má tôi dẩn tôi về thăm Ngoại ở Hiền Lương Vạn Giã. Một buổi sáng nọ, Má tôi ẩm Diệp, em gái kế tôi và tôi ngồi sát bên Má tôi trên chiếc xe ngựa từ bến xe ngựa Vỉnh Phú đi về Giã. Chạy khỏi Lạc An, xe ngựa đang lên dốc Xuân Tự, chợt nghe tiến máy bay bay tới, ông xe ngựa thúc ngựa chạy cho mau, tiếng máy bay càng lúc càng gần và dường như nó bay về hướng chúng tôi. Trên xe ngựa chỉ có ba mẹ con, sợ quá, bà ôm tôi chặc vào lòng, lúc này ông xe ngựa nhảy xuống ôm con ngựa dừng xe lại, chúng tôi mau mau xuống xe nhào vô bụi cây núp, một chập sau, thấy một chiếc máy bay bay từ ngòai biển vào, Má tôi lấy chiếc nón lá đang đội che chúng tôi lại, bả nói: Đừng ngó nó, coi chừng nó thả bôm. Chiếc máy bay bay thật thấp trên đầu của chúng tôi nên tôi thấy rỏ chiếc máy bay màu đậm, có hai cờ Nhựt hai bên cánh.  Chiếc máy bay bay lạng quạn lắc lư, vừa bay qua khỏi đầu chúng tôi, không bao lâu sau thì nghe một tiếng nổ rất lớn, liền lúc đó ông xe ngựa nói nó đụng vào núi. Hết sợ, chúng tôi lên xe tiếp tục đi về Giã.

Cầu Sắt Bị Dội Bôm
Trong lúc này quân đội đồng minh đang truy sát Quân Phiệt Nhựt. Máy bay đồng minh thả bôm đánh phá ga xe lửa Ninh Hòa, và dội hai trái bôm định phá sập cầu Sắt nhưng dội hụt.  Những ngày này thị trấn buồn hiu, phố xá không mở cửa buôn bán, chợ Dinh không người, nhà nhà được lệnh tản cư. Mổi nhà chỉ để lại một người giữ nhà, còn lại bao nhiêu người phải tản cư về thôn quê. Gia đình tôi đi lên Đại Mỷ ( từ ngã ba Quán Tre đi ra khoản trăm thước, rẽ qua trái rồi đi lên nay thuộc Xả Ninh Thân) ở nhà của ông Mười Nhứt (Một người thân thích của tôi cho biết một trong mấy người con trai của Ông Thức là anh Trần Trục hiện giờ còn đang ở tại đây). Chúng tôi tá túc ở đó mấy ngày rồi trở về nhà. Một lần khác chúng tôi lên lánh nạn ở trên chùa của ông Thầy Hai trên Bình Thành.

Muối Hòn Khói
Cũng Theo lời kể của ông Chú Mười của tôi, Ninh Hòa là một điểm chiến lượt quang trọng của Nhựt, họ chiếm Ninh Hòa để giữ vững ruộng muối và hải cảng Hòn Khói. Một người bạn học cùng lớp với tôi tại trường Bình Hòa Ninh Hòa, hiện giờ đang sống ở Melbourne Úc Châu, xác nhận với tôi điều này là có thật vì chính gia đình của anh ta có nhiều ruộng muối, chuyên môn làm muối cung cấp cho quân đội Nhựt.     

Lính Nhựt Rút Khỏi Ninh Hòa:
Ngược thời gian con đường bây giờ gọi là đường Trần Quý Cáp mấy chục năm trước gọi là đường Quốc Lộ Số 1. Là con đường huyết mạch duy nhứt nối liền hai miền Nam Bắc Việt Nam. Nhà tôi ở đối diện với chợ Dinh, nên có dịp chứng kiến những gì xây ra trong thị trấn.

Một buổi sáng thức giấc, tôi nhớ chợ Dinh không có người nhóm, bầu không khí nặng trỉu, tôi hỏi ba tôi sao vậy, ổng nói: Lính Nhụt thua trận phải đầu hàng. Họ phải rút hết quân lính về nước. Hôm nay là ngày Lính Nhựt rút khỏi Ninh-Hòa.
Một lúc sau, tiếng quân nhạc từ trong ga dội ra, tiếng kèn trống càng lúc càng lớn, tiếng giày bước đều của quân lính và tiếng hát càng lúc càng gần đến chợ. Nhà tôi ở trước chợ Dinh, người nhỏ bé như tôi không cần phải chen lấn cũng có thể thấy tất cả những gì đi ngan qua đây.

Một sỉ quan trong quân phục lể nghi, huy chương đầy mình, có lẻ là vị chỉ huy trưởng, cởi con ngựa trắng (loại lừa cao lớn) mang gươm dài đi đầu, theo sau là một hang lính cởi lừa, mang nhiều loại quân kỳ biểu hiệu cho các quân binh chủng đang tham chiến, hằng trăn quân lính đi bộ và theo sau nửa có nhiều quân xa, xe nhỏ chạy trước xe lớn đủ loại theo sau. Khi đi ngan chợ, trước nhà tôi, vị sỉ quan đi đầu hô lớn ra lịnh, tất cả quân lính đứng lại nghiêm chỉnh làm lể, vài phút sau họ đi chầm chậm nên tôi thấy hết cuộc diển hành rút quân này. Họ đi qua cầu Dinh, qua Vỉnh Phú, Ba tôi nói, họ đi xuống Hòn Khói để lên tàu về nước.

Cầu Dinh ngày xưa -( hình của binhhoa-ninhhoa.org)
Ngặc một nổi là cái cầu Dinh rất hẹp, bề rộng của chiếc cầu chỉ vừa đủ một chiếc xe chạy, nên đoàn xe kẹt lại khá đông, làm ùn tắc đến đồn G.I. Lúc bây giờ thì tất cả quân lính đi bộ phải lên xe ngồi, hàng xe từ từ chạy qua, sau hàng quân xa cuối cùng, bà con ùn ùn, kẻ mang người gánh, mang hàng ra chợ bán. Phố xá mở cửa trở lại, trong khi đó, nhiều đoàn xe lửa, chở lính và quân cụ chạy rầm rầm mấy ngày đêm qua càu sắt đi ra Hải Phòng để lên tàu về Nhựt.

Dư âm sau buổi lể rút quân là lính Nhựt mang luôn những người lính bị thương, cả xác chết của đồng đội về nước.

1945 Việt Minh Khởi Nghĩa
Một hôm chợ đang nhóm đông đảo, tôi và Tía tôi đứng trước cửa tiệm, bỗng có một người đàn ông, mặc bộ đồ bà ba đen, tay cầm cây sung Garant, ông bước vào thềm nhà, ông ngồi xuống theo kiểu sẳn sàng tác chiến, ông châm chỉ chỉa súng về hướng đồn G.I, lúp ló canh chừng, sau đó ông di chuyển đi chổ khác. Ba tôi nói Lính Việt Minh tập trận”

Tháng 8 năm đó Việt Minh phát động chiến dịch “Mùa Thu”, Tôi nhớ được một vài lời:

Mùa Thu rồi, ngày 23, quân dân ta tiến lên sơn hà xao xuyến
...............cờ Giải Phớng Quân ta liều thân
Ta ra đi đi đền nợ nước…
.................

Mặc dù vậy, người dân Ninh Hòa vẩn cứ thản nhiên sinh hoạt như không có việc gì xẩy ra.  Dân Nình Hòa đâu có biết có một điều kiện trong Hiệp Ước Đầu Hàng của chánh phủ Nhựt Bổn là toàn thể các nước trong khối Đông Dương (Việt, Miên Lao) và Ninh Hòa nói chung phải giao lại cho Thực Dân Pháp.