Trường Bình Hòa - Lớp 1953-1954

Sáu mươi lăm năm là một thời gian dài của một đời người, từ lúc sơ sinh cho đến trưởng thành có biết bao nhiêu chuyện đã xảy ra trong thời gian đó, và thường thì người ta cứ cho là chuyện ngày xưa, đã thuộc về dĩ vãng, nay mình đã già rồi thôi thì quên đi cho đở nhức đầu. Nhưng tôi nay đã 65 tuổi rồi vẫn còn có tánh tò mò, thường hay nhớ những chuyện đâu đâu, càng xưa càng thích thú. Chuyện dĩ vãng xa xôi của tôi có nhiều cái vui và nhiều cái không vui. Nhiều chuyện tôi cũng nên mượn thời gian để chôn lấp vào quên lãng, nhưng chuyện hồi thiếu thời tôi cũng ráng nhớ cho kỹ để kể lại cho con cháu nghe chơi.

Tôi nhớ ngày xưa tôi là một người Việt gốc Hoa, sanh ra và lớn lên tại thị trấn Ninh-Hòa, căn phố hiệu Nghĩa Sanh Đường, bây giờ là hiệu Dân Dân, trên đường Trần Quý Cáp, đối diện với nhà lòng chợ Ninh-Hòa là nhà của Ông Bà nội tôi, và là căn nhà tôi ở hồi còn nhỏ. Là người Ninh-Hòa ai ai cũng biết phố chợ Ninh-Hòa trước 1975 chín mươi chín phần trăm là do người Hoa làm chủ, tất cả các căn phố chung quanh nhà lòng chợ hầu hết là của người Hoa. Trước 1954, tất cả người Hoa ở Ninh-Hòa là người ngoại quốc, vì thế tên cúng cơm của chúng tôi đều được đọc theo kiểu Tàu. Là người Hoa nên mỗi năm phải đóng thuế tùy thân, già trẻ bé lớn đều phải đóng; tôi còn giữ tấm thẻ tuy thân để làm kỷ niệm.

Chung quanh nhà lòng chợ Ninh-Hòa là phố xá của người Tàu, được xây dựng bằng vật liệu vững chắc, mang bảng hiệu viết bằng chữ Tàu, một vài cái viết thêm chữ Việt để người địa phương dể nhận ra cửa hiệu của mình. Nhờ thế lực kinh tế hùng mạnh, người Hoa đã lập chùa miễu và trường học cho con em của họ như chùa Ông, Miếu Thánh Đế ở Tiên Du, chùa Quảng Đông Huệ Thành Hội Quán ở đầu cầu Dinh, Chùa Hải Nam và trường học Bình Hòa ở Vĩnh Phú. Theo sử liệu ghi chép của Huệ Thành Hội Quán, những di tích này đã được xây dựng gần hai trăm năm, và nay trở thành di tích thắng cảnh đặc biệt của Thị Trấn Ninh-Hòa.

Trước 1954, tất cả con em của người Hoa ở quận Ninh-Hòa đều học chữ Tàu, không học chữ Việt. Cho đến năm 1954 chấm dứt chiến tranh Đông Dương, Hiệp Định Geneve chia đôi Việt Nam thành hai miền Nam Bắc, Ông Ngô Đình Diệm lập chánh phủ Việt Nam Cộng Hòa ở miền Nam và thi hành chính sách Việt Nam Hóa, bải bỏ thuế tùy thân và người Hoa phải đổi quốc tịch thành công dân Việt Nam, và thi hành nghĩa vụ quân sự như người Việt Nam. Chương trình học của trường Tàu phải thay đổi theo chương trình Việt Nam, và Hoa Ngữ trở thành một ngoại ngữ.

Mặc dầu 50 năm đã bay qua, nhưng tôi thì lúc nào cũng nhớ kỹ những chuyện vui buồn lúc đi học ở trường Bình Hòa và trường Huệ Thành Quảng Đông. Hồi nhỏ đi học thì vui, nhưng vào những năm 1953-1954 con em người Tàu ở Ninh-Hoà đi học, đi chơi cũng có những chuyện buồn; rất may là chuyện buồn thì ít vì nó phát sinh theo thời cuộc, và tuổi còn trẻ nên buồn chóng quên và chuyện vui thì lúc nào cũng nhiều hơn chuyện buồn. 

Trường Tàu Bình Hòa và trường Pháp Việt cách nhau bằng một bức tường, suốt hai năm tôi học tại đó, ngày hai buổi tựu trường và tan trường cứ mỗi lần đi ra hay đi vô cổng trường thì bị học trò trường Pháp Việt lấy trái bàng liệng qua quần áo lắm le, có anh còn leo lên tường liệng ngay vào đầu học trò Tàu, tay thì liệng, miệng thì la: “Tàu Le Ăn Me Ỉa Chảy”. Chúng tôi đáp lại “An Nam Mit Bú Đít Xi-Nôa” rất là thô lổ.

Như thường lệ, các em học trò người Tàu đi học phải mặc đồng phục chỉnh tề, trai thì quần cụt xanh áo trắng, gái thì aó trắng váy dài màu đen. Tất cả học trò mang bảng hiệu Trường Bình Hòa chữ Tàu. Khi đi học thì mạnh ai nấy đi, chiều tan trường thì sắp hàng đi theo hàng lối, và có một vị thầy giáo hướng dẫn, đứa nào lạng quạng thì bị phạt. Chúng tôi đi có trật tự, từ cổng trường các em qua cầu Dinh về phố chợ.

Chúng tôi, 29 đứa học trò Tàu cùng lớp cuối cùng của trường Bình Hòa, mãn khóa tháng sáu 1954 đúng vào lúc cơn lốc chánh trị thổi mạnh, làm thay đổi tận gốc rễ nền chánh trị và kinh tế của Đông Dương (Việt, Miên và Lào). Đầu cầu Dinh phía bên Vĩnh Phú bị dựt sập và Thị Trấn Ninh-Hòa cũng cuồn cuộn đổi thay khiến cho 29 đứa học trò cùng lớp của tôi bùi ngùi chia tay mà không có một tấm hình mãn khóa để kỷ niệm như theo truyền thống trường vẫn làm cho những lớp học trước...

Gần 50 năm sau, mùa hè, 30 tháng 6, 2003, tôi về Ninh-Hòa thăm lại trường cũ, từ ngoài cổng trường nhìn vào, mọi vật đã biến đổi, cổng trường bây giờ lạ hoắc. Ngày xưa, đứng trước cổng trường, mình thấy cái sân banh bóng rổ, và sân đá banh rộng lớn giáp giới với nhà thương, bây giờ là ngôi trường học rộng lớn, và một vách tường được dựng lên sát lối đi bên trái. Ngày xưa đường vào trường có hai hàng Phượng Vĩ trổ bông đỏ rực rỡ vào mùa hè, bây giờ đã được thay thế bởi cây chuối, cây dừa của người chủ mới. Bức tường ngăn cách hai trường Bình Hòa và trường Pháp Việt từ xưa nay vẫn còn, nên lối đi vào trường giữa hai bức tường không còn trống trải như trước. Bên trong sân trường Bình Hòa bông hoa cây kiển vẫn tươi đẹp, mấy cây Phượng Vĩ đã già nên được thay thế bởi mấy cây dừa xen kẻ cao nghều nghệu, không khí thật yên tịnh. Đi thẳng vào bên trong, tôi vội bước đến lớp học bây giờ đã bỏ trống, mấy người bạn cho biết trường đã ngưng hoạt động từ lâu. Tôi chụp hình cái giếng nước và sân chơi nơi mà ngày xưa sau giờ học, chúng tôi đá banh, u mọi, khát nươc đến giếng nước này, xách lên một gàu nước mát lạnh, nốc một bụng no nê, rồi dùng số nước còn sót lại trong gàu xối lên đầu cho mát trước khi trở lại lớp.

Rời trường Bình Hòa, tôi qua cầu Dinh đến chùa Quảng Đông Huệ Thành. Một lần nữa, tôi đang bước về dĩ vãng, không một chút mộng mị vì tôi đang đứng trước lớp học của tôi ngày xưa lúc đi học mẫu giáo. Lớp học đối diện với nhà thờ bài vị Nghĩa Từ, lớp học nay còn nguyên vẹn, nhưng không còn bàn ghế, không có tấm bảng đen và cũng không có học trò; mặc dù vậy trí óc tôi vẫn nghe văng vẳng tiếng hát của đám chim non. Rất tiếc, cảnh trí và âm thanh kỹ niệm này sẽ dần dần chìm sâu vào dĩ vãng khi phòng học này và toàn bộ ngôi chùa Quảng Đông Huệ Thành, một di tích gần hai trăm năm cổ kính, phải phá vỡ vì nhu cầu chỉnh trang đường phố...

Trở về Mỹ, tôi điện thoại cho Phan Tiên Thành, bạn học cùng trường cùng lớp, kể chuyện tôi đi Ninh-Hòa. Thành rất ngạc nhiên, nôn nóng muốn biết Ninh-Hòa bây giờ ra sao? Tôi đã thấy gì và đã gặp ai? Sau khi nghe tôi kể chuyện, Thành chần chờ một chút rồi nói: "qua hai biến cố 1954 và cuộc đổi đời 1975, lớp học 29 đứa của tụi mình bây giờ chỉ còn có bốn đứa ở lại Ninh-Hòa."

Trường Tiểu Học Bình Hòa – lớp 1953 -1954

Danh Sách Giáo Sư: Phó Chí Minh, Hiệu Trương (không biết hiện đang ở đâu),
Ông Phù Chí ( Chủ Nhiệm Lớp) người Ninh-Hòa hiện ở Mỹ
Trịnh Học Thi (Hướng Đạo) USA.
Đường Văn (Địa Lý) Người Ninh-Hòa, hiện ở Việt Nam
Phan Gia Phúc, Người Ninh-Hòa hiện ở Phi Châu

Danh Sách Học Sinh.

1, Phan Tiên Thành, Ca. USA Nam
2, Đường Bình, Washington USA Nam
3, Đường Bồi, Washington USA Nữ
4, Phù Linh Trân, Texas USA Nữ
5, Diệp Năng Nho, Melbourne Australia Nam
6, Phù Kỳ Hà, Santa Anna, USA Nữ
7, Lữ Hiệp, San Jose, Ca. USA Nam
8, Trương Đức Nghĩa, San Jose, Ca. USA Nam
9, Lữ Mè, San Jose, USA Nam
10, Trương Đại Vệ, Ninh-Hòa, VN Nam
11, Phù Kiện, Đà Nẵng, VN Nam
12, Liên Tố Hoa, Saigon, VN Nữ
13, Lưu Lập Năng, Ninh-Hòa, VN Nam
14, Dương Quế Hương, Cam Ranh, VN Nữ
15, Đường Điền, Thành Nha Trang,VN Nam
16, Lữ Lục (chết) Nam
17, Âu Thiên Kiên (chết) Nam
18, Diệp Tuyết Nga (chết) Nữ
19, Phan Gia Yến (chết) Nam
20, Phan Chánh Kiên (chết) Nam
21, Lâm Du Tùng (chêt) Nam
22, Lý Nghiêm Tuấn, USA Nam
23, Lâm Trung, California, USA Nam
24, Diệp Tòan Cơ, USA Nam
25, Tào Thanh Hùng, Cabramatta, Australia Nam
26, Diệp Năng Liêm, Ninh-Hòa, V N Nam
27, Lương Liên Phương, New York, USA Nữ
28,Trương Vĩ Tuấn, USA Nam
29, Hàng Lý, Ninh-Hòa VN Nữ

Tổng Cộng: 29 NgườI (21 nam và 8 nữ)

Tính đến tháng 9 Năm 2003, lớp học 1953-1954 của trường Bình Hòa có 6 người đã chết, 13 người hiện ở Mỹ, 2 người ở Úc Châu, 1 người ở Đà Nẵng, 1 người ở Saigon, 1 người ở Cam Ranh, 1 người ở Nha Trang và 4 người ở Ninh Hòa.

Nhằm mục đích xây dựng lại lịch sữ trường học Bình Hòa để phổ biến trên mạng lưới toàn cầu, danh sách ghi trên đây do tôi và Phan Tiên Thành cùng ghi chép. Có lẽ danh sách còn thiếu sót và sai lầm, tôi xin quý anh em nào cùng lớp thấy mình không có tên trên danh sách, làm ơn thông báo cho Web Master của ninh-hoa.com để cập nhựt lại, đồng thời tôi cũng xin tất cả anh chị em nếu có hình ảnh kỷ niệm của lớp 1953-1954, vui lòng thông báo và cho địa chỉ để chúng tôi liên lạc. Trân trọng Cám ơn.

Cám ơn anh Phan Tiên Thành, người bạn cùng lớp cùng trường đã đóng góp một số dữ kiện để hoàn tất bài viết này.