3 gio 50 sáng -Ngả Ba Hòn Sầm, Thị Trấn Ninh Hòa

Ninh Hòa Có Điện

 Lần Đầu Tiên Ánh Sáng Văn Minh Đến Ninh Hòa
Tôi không nhớ cái ngày tháng nào Ninh Hòa có điện, tôi nghỉ có lẽ vào giữa năm 1950-1951. Người ta xây cái nhà máy điện trước đồn G.I. Nhà máy trang bị bốn máy phát điện chạy bằng dầu cặn. Họ trồng trụ điện bằng gổ tròn dộc đường Quốc Lộ 1 từ trong Ga ra đến Vỉnh Phú, Phước Đa. Trụ điện cũng được trồng chung quanh chợ, lên khu vực Cầu Gổ, lên tới cổng xe lữa Bình Thành. Dộc đường Vỏ Tánh, Nguyển Trường Tộ xuống đến Xóm Rượu. Mổi trụ điện có gắng một bống đèn tròn khoản 60 watts. Tất cả nhà ở dọc những con đường này đều được kéo điện vô nhà. Bà con rất hăm hở. Tôi còn nhớ có một người tên Lẳng làm việc tại đây. Nghe nói anh Lẳng là rể của Ông bà Sáu Ngôn Đường Luồng Cây Thị.

Có ai nhớ cái phản ứng của người Ninh Hòa lúc đèn vừa bật sáng lần đầu chưa? Nó rất là vui nhộn. Người ta báo trước 6 giờ chiều đèn đường sẽ sáng, nhà nào nhà nấy nhôn nháo, tất cả chuẩn bị sẳng sàng. Cơm nước sớm hơn mọi khi, nhà nào cũng đem ghế sắp trước nhà, cả nhà ra ngồi chờ xem điện sáng.

Trước khi mặt trời lặng, chúng tôi một đám choi choi, quần sọt áo sơ mi trắng bỏ trong quần chỉnh tề, chân mang đôi dép Nhựt tụ tập trên cầu Dinh. Sau khi có mặt đông đủ, tụi tôi rủ nhau lang thang từ cầu Dinh vố đến Ga, rồi lại đi trở về Cầu Dinh, ngồi hóng mát vài phút rồi lại đi tiếp ra Chùa Hội bên Phước Đa. Chúng tôi không phải đi liết gái mà là đi nhìn thiên hạ và thưởng thức ánh sáng văn minh.

Mặt trời vừa lặng, tiếng máy trong nhà đèn rú lên, mấy ống khói phun ra những cụm khói đen xì. Tiếng máy phát điện nổ vang rền nhưng đèn vẩn chưa sáng. Bọn trẻ tụi tôi nhôn nháo, sắp hàng đứng tại ngả ba trước nhà ông Chín Mụn, miệng hô to đếm Một! Hai! Ba! đèn không sáng, đếm lại lần nửa, Một! Hai! đèn phực sáng lên, mọi người mừng húm, người nào cũng nở nụ cười. Bọn trẻ tụi tôi vui mừng, nhày múa reo hò. Khắp thành phố đâu đâu cũng sáng trưng. nhà nào nhà nấy mở đèn điện. Thiên hạ ra đường đông đảo, đi rảo bước coi thành phố có đèn. Nét mặt mọi người vui tươi như đi lể hội.

Chỉ mới ngày hôm qua, cuộc sống về đêm của người Ninh Hòa cũng rất lảng mạng. Dưới ánh đèn măng xong và dầu phọng, mọi người trong thị trấn sống rất thanh bình và hạnh phúc. Vui nhộn nhứt là sau cơn lụt 23 tháng 10, các thương gia thắp đèn măng xong mở cửa đến tối. Mấy tiệm may chung quanh chợ thấp đèn làm suốt cả đêm. Mặt trời còn núp sau lưng Hòn Hèo thì trên thềm chợ, ông chủ chợ treo một hàng đèn măng xong chiếu sáng cho ba con dọn hàng sớm. Tờ mờ sáng khi gà chưa báo thức, bà con dưới quê gồng gánh gà vịt và rau cải đủ thứ lên chợ bày lan tràn ra hai bên lề đường Quốc Lộ 1. Các tiệm buôn thắp đèn măng xong đặc trước nhà phố xá sáng rực thật là vui.
                

Từ chiều ba mươi, mọi người lo rước ông bà, phố chợ tối thui, thì ngược lại, khu giải trí bên Vỉnh Phú, đối diện với nhà thương, đèn măng xong sáng rực một gốc trời, dân chơi xuất hành lai rai, người thì đi thử thời vận đỏ đen. Mấy quán cà phê giải khát và tiệm ăn mở cửa suốt đêm. Tiếng len ken của sổng sốc dỉa nổi đình nổi đám, cộng thêm tiếng hát uyển chuyển của mấy cô xẩm từ Chợ Lớn tới, cô ngồi trước sồng Tài Xỉu, giư cái họp tào cáo, lắc lắc xoay xoay. chờ cho các tay bạc đặc tiền vô, miêng cô hô to Hói! Hói! vừa dứt lời, cô dở họp tào cáo rồi hát một tràng tiếng Quảng Đông inh ỏi. Cả khu Vỉnh Phú rùm ben náo nhiệt đâu khác gì khu Đại Thế Giới ở Chợ Lớn thời kỳ Bình Xuyên.

Giờ thì thị trấn đã khác hẳng ngày hôm qua, đèn đường trong thị trấn được thắp sáng suốt đêm đến sáng hôm sau. Mổi đêm sân chợ Dinh đông nghẹt người ăn đêm, bánh xèo, bánh căn, chả nem nướng đủ loại. Chè cháo nước đá xi-rô giải khát đủ thứ không thiếu chi, nhiều người ở tận Bến Đò, Xuân Hòa, Tân Du đêm nào cũng lên phố để xem đèn điện. Quán chè của chi Mười Nhỏ nhà Nam Thái luôn luôn đông khách, nhờ vậy mà kinh tế của Ninh Hòa cũng sáng sủa lên. Ánh sáng văn minh đã thay đổi cuộc sống của người dân thị trấn Ninh Hòa.

Ninh Hòa Chiếu Phim
Sau ngày có điện, rạp hát Thái Bình trên đầu chợ bắc đầu chiếu phim, khán giả Ninh Hòa có dịp thưởng thức những bộ phim trứ danh lúc đó là phim trắng đen Tarzan. Cái vui là lần đầu người Ninh Hòa đi vô rạp hát tối thui, nhìn lên màng ảnh thấy ông Tạt Răng ở trần với con khỉ và đu giây rồi hú, mổi khi người đẹp bị hăm dọa thì kêu cứu, nghe tiếng kêu con khỉ báo cho Tạt Răng, thế là liền lập tức Tạt Răng vùa đu giây vừa hú kêu gọi thú rừng đến giải cứu.

Cái không vui là cái rạp hát này lợp mái tole, không trần, bắc vài cây quạt máy trên cao, đóng cửa kín mít, bít bùng không có thông hơi, nó nóng như lò lửa, nóng ơi là nóng, coi xong một xuất phim mồ hôi ra như đi tấm hơi. Sau phim Tặt Răng đến phim Cao Boy John Wayne, ông già cưởi ngựa lùa bò, quá nhàm chán, hết người coi, rạp hát bị lổ, nên anh Hạp, chủ rạp chiếu bóng cho cải lương mướn.

Trước 1954 đã có nhiều đoàn cải lương đến hát tại Ninh Hòa, như gánh hát Minh Cảnh, Đồng Ấu Minh Tơ, Thanh Minh Thanh Nga. Tôi còn nhớ tài tử Việt Hùng, cô Phùng Há. Cải Lương Chi Bảo Thanh Nga, Hửu Phước, Hương Lan lúc nhỏ cũng có đến hát tại Ninh Hòa. Trong một lần lưu diển tại Ninh Hòa, tài tử Thành Được và cô Út Bạch Lan diển tuồng Khi Hoa Anh Đào Nở và Chiều Đông Gió Lạnh Về rất là hay.

Sau khi Ninh Hòa có điện, chiến tranh lại bắc đầu nóng lên, thật là bất hạnh Ninh Hòa mất an ninh, thành phố bị giới ghiêm, buôn bán ế ẩm. Thôn quê thất mùa, đồng khô cỏ cháy, kinh tế của huyện Ninh Hòa xuống dốc thê thảm, kéo dài cho đến ngày đình chiến 20 tháng 7 1954.

Sau ngày đình chiến, hằng triệu người từ miền bắc đang di cư xuống miền nam, trên đường di tản, một số người Bắc ghé đến Ninh Hòa, trong số đó có đoàn hát cải lương Kim Chung và Bích Thuận. Đoàn hát thì lớn, đào kép nhiều nhưng ít người coi, tiền bán vé vô cửa không đủ tran trải tiền mướn rạp, gánh hát vở nợ phải chạy vô Saigon. Có một đoàn hát khác đến thị trấn, cũng gặp hoàn cảnh khó khăn, họ dựng phên trong nhà lồng chợ vào buổi tối để diển. Họ đã tá túc tại đây một thời gian khá lâu.
     
align="left">       
align="left">                              Hà Liên Rạng Đông- 2004

Ánh sáng văn minh đã thay đổi hẳng lối sống của mọi người. Ngày nay, tại huyện Ninh Hòa, từ trong thị trấn cho đến thôn quê hẻo lánh đâu đâu cũng có điện. Ngoài chuyện thắp sáng trong nhà và đường phố, điện còn được dùng để phát triển kinh tế. Điện được dùng để chiếu sáng cho các đìa tôm, đìa cá ở Phú Hửu, Hà Liên, Tân Tế và mấy xả lân cận. Các vườn trái cây như Thanh Long và Nhản chiếu đèn suốt đêm cho mau có trái. Điện cũng được dùng để xay bột làm bún và làm bánh tráng ở Xóm Rựu. Ở miệt quê còn mở quán cà Phe vườn, ánh đèn màu thơ mộng pha lẩn nhạc trử tình, nhiều quán internet mộc lên như nấm.

Trong một chuyến đi Xuyên Việt, từ Hà Nội về, tôi ngồi trên xe buýt Sinh Cafe chạy từ Huế vào Nha Trang, xe chạy đến Ninh Hòa khoản 3 giờ mấy sáng, bác tài sợ về bến Nha Trang sớm quá sẻ bị phạt, ông cho xe chạy solo vào phố chợ. Xe chay chầm chậm qua cầu Dinh, ngan qua chùa Quảng Đông, tôi ngoái nhìn ngôi chợ Dinh và gian nhà thân yêu trên đường Trần Quý Cáp, thấy đuờng phố lên đèn sáng rựt.

Ninh Hòa đang chìm dưới ánh đèn đêm. Mọi người, kể cả 40 lảng tử cùng ngồi trên xe, đang vui trong ngàn giấc mộng, chỉ có bác tài và mình tôi thao thức. Trong tâm trạng của một du khách, tôi ngồi trên chiếc xe nhìn qua khung cửa, một đoạn phim slomo chầm chậm hiện ra trước mắt tôi. Qua bao cuộc bể dâu, mặt nước sông Dinh vẩn trơ gan không đổi dòng. Tôi thấy lại ánh đèn đêm mà nhớ lại cảnh củ. Lòng bàng hoàng tôi lang than trên con đường ngày xưa tôi đã đi.

Bao kỷ niệm vui buồn trong lòng đất bây giờ hiện rỏ trước mắt tôi một cách chân thật, không phải mộng mỵ. Lòng xao xuyến tôi thấy đêm nay, đèn điện vẩn chiếu sáng thành phố như năm xưa. Sau cuộc bể dâu, thành phố đã thay đổi, vẩn mang cái tên đường ngày xưa, nhưng người thi sao? Ai đã mất? Ai còn và hiện giờ ở nơi nào. Giữa đêm khuya trừ tịch, cảnh vật quay chầm chậm đưa tôi ngược về ban đâu của cuộc đời và ngày Ninh Hòa có điện lần đầu tiên, cho đến lúc xe dừng lại ngả ba Hòn Sầm, làm tôi tỉnh giấc. Trong cơn thổn thức, tôi nhớ đến sự thăng trầm của đất nước mà lòng tràn đầy yêu thương Ninh Hòa của tôi.